سالنامهی «فیلم» (کتاب سال سینمای ایران) که ماهنامهی «فیلم» از 28 سال پیش منتشر میکند از ابتدا با این نیت طراحی شد که در دوران فقدان منابع قابلاتکا، و در غیاب فضای مجازی و سایتهای اطلاعاتی، رویدادها و خبرها و آمارهای یک سال سینمای ایران را ثبت کند و منبعی برای تحقیق آیندگان بسازد. اما در دوران جدید، تلاش برای حفظ همهی اجزای آن ساختار آشنا، اولاً ناممکن است و ثانیاً غیرضروری. مثلاً آمار فروش و فهرست عوامل فیلمها در بسیاری از سایتها و منابع رسمی و نسبتاً قابلاتکا ثبت میشود، و با توجه به همین نکته، سعی کردهایم در فرم کنونی به مطالب دستاول و اطلاعات اصلی بسنده کنیم. ضمن اینکه گرانی و کمیاب شدن کاغذ، در وضع باورنکردنی کنونی، کار را به جایی رسانده که حتی انتشار همین مجموعهی دویست صفحهای نیز (در قیاس با قالب اصلی کتاب سال، که سالها بیش از سیصدصد صفحه بود) دور از دسترس به نظر میرسید. بیستوهشتمین کتاب سال در شرایطی منتشر میشود که سینمای ایران به یک رکورد تاریخی کمّی دست یافته است. با وجود کاهش تعداد تماشاگر نسبت به سال گذشته (و البته افزایش رقم فروش به دلیل بالا رفتن قیمت بلیت)، در سال 97 نزدیک به 110 فیلم جدید ایرانی به نمایش عمومی درآمد. هجوم برای تولید، سرانجام تأثیرش را بر پخش و نمایش هم گذاشته و البته همین امر در کنار استقبال نسبی تماشاگران از فیلمها باعث رشد ساخت سالنهای جدید سینما شده؛ رشدی که مثلاً تا پانزدهبیست سال پیش یک آرزوی دستنیافتنی مینمود. اگر قرار بود ما برای پوشش دادن این تعدا فیلم همان قالبهای گذشتهی کتاب سال را دنبال کنیم، به اندازه حجم فعلی این شماره فقط باید به بخش اکران اختصاص میدادیم.
اما محتوای کتاب سال، هیچگاه به همین بخشهای آرشیوی و اطلاعاتی منحصر نبوده و اتفاقاً هویت این سالنامه به پروندهی موضوعی مفصل آن است که در واقع ستون فقرات آن محسوب میشود. این پروندهی موضوعی نیز گرچه ممکن است در مواردی یک منبع اطلاعات هم باشد اما بار تحلیلی آن بر جنبهی اطلاعاتش میچربد و بهخصوص از آن رو این پرونده برای «کتاب سال» اهمیت دارد که اغلب موضوعهایی را انتخاب میکنیم که ادبیات سینمایی فارسی کمتر به سراغ آنها رفته است. مثل جریان «نوستالژی و سینما» که موضوع پروندهی امسال است و با چند مطلب و گفتوگو از نویسندگانی نامآشنا، سعی کردهایم مجموعهی خواندنی و جذابی فراهم کنیم. طبیعتاً جا داشت و مایل بودیم که این موضوع جذاب و پرمایه را از زاویههای مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم و گفتوگوها و نوشتههای بیشتری از صاحبان فکر و قلم گرد بیاوریم، اما فشردگی ناگزیر این سالنامه، ناگزیرمان کرد که فقط برای بهترینها و کاملترینها جا باز کنیم و سایر مطالب را به انتشار در زمانی دیگر موکول کنیم؛ گرچه با این وضعیت اقتصادی و چشماندازی که بازار کاغذ پیش روی مطبوعات مستقل گذاشته، بعید است که به همین زودی بتوان به رؤیاپردازیهای گشادهدستانه مجال جولان داد. ولی آدمی به امید زنده است و ما هم میکوشیم بهترین مجموعهها را برای خوانندگان همیشگی «فیلم» تدارک ببینیم.
سال 97 برای سینمای ایران سال پرفرازونشیب و پرکار و پرحاشیهای بود. بخشی از این شور و التهاب در مطالب همین شماره بازتاب یافته و بهخصوص مرور خبرها و حواشی و رویدادها، نشان میدهد که فضای کلی سینمای ایران چهقدر زنده و پرتحرک است. همین وضعیت را در حوزههای فرعی هم شاهدیم؛ مثلاً کتابهای سینمایی امسال هم لااقل بیست درصد بیشتر از سال گذشته هستند یا جشنوارههای سینمایی که مدام بر تعدادشان افزوده میشود. امیدواریم این پویایی و انرژی، در مسیر مثبتی تداوم داشته باشد و در سالهای آینده هم بتوانیم راوی شایستهای برای سینما باشیم.
و در آخر، در این روزهای پایانی سال، برای شما خوانندگان عزیز بهترین آرزوها را داریم و امیدواریم آنچه برایتان تدارک دیدهایم شایسته و مورد پسند باشد.
پیشاپیش بهارتان سرسبز و حال خوشتان برقرار.
*
بخشها و فهرست مطالب این شماره:
بهترینهای سالی که گذشت به انتخاب منتقدان و نویسندگان
حواشی و رویدادهای سینمایی سال ۱۳۹۷
گاهشمار سینمای ایران
مروری بر جشنوارههای سینمایی
اکـران 97 : مشخصات، داستان و مرور فیلمهای اکران سالی که گذشت
مروری بر کتابهای سینمایی
یادی از درگذشتگان سینمای ایران در سالی که گذشت
*
موضوع پروندهی این شماره: نوستالژی و سینما
نوستالژی هم دیگر آن نیست که بود/ بابک احمدی
بشنو از نی چون حکایت میکند/ گفتوگوی با آیدین آغداشلو
نوستالژی و ملاقات با خویش و با گذشته در خیال/ گفتوگو با محمد قائد
نیمهشب در تاریخ
سفر از من بازنمیگردد/ گفتوگو با شمس لنگرودی
علی حاتمی، در جستوجوی طعم شیرین گذشته: نقطهچینهای گمشده
عشق سالهای فیلمفارسی
تختی، همانی بود که بود
عبور از نوستالژی پیشینی به نوستالژی زمان حال و نوستالژی پسینی
نگاهی به ده فیلم نوستالژیک سینمای ایران با تکیه بر جغرافیا و لوکیشن
*
کتاب سال سینمای ایران را میتوانید همینجا از بخش خرید آنلاین سایت و یا از اپلیکیشن «فیلم» filmmagapp.ir خریداری کنید.
*
برای تهیهی «کتاب سال» در تهران میتوانید به این کتابفروشیها نیز مراجعه کنید:
نشر هاشمی (88938838) / نشر چشمه (88907766) / نشر ثالث (88325376) / کتابفروشی باسمه (خانه هنرمندان) (88343604) / شهر کتاب مرکزی (88408288) / نشر دف (88501812) / نشر پنجره (88511060) / نشر آگاه (66973456) / نشر مرکز (88970462) / کتابفروشی اختران (66411429) / کتابفروشی باران (پردیس ملت)(23162 داخلی 125) / فروشگاه شهرفرنگ (22631261)